یک شاخه گل ۲۶۵

      
یک شاخه گل برنامهٔ مخصوص (شمارهٔ ۲۶۵)        
         
  این برنامه بیاد شادروان عارف به مناسبت جشن انقلاب مشروطیت تنظیم گردیده گفتار بقلم آقای داود پیرنیا  
       
دکلمه: تقی روحانی    
  گویند آهنگ رایحهٔ خاطرات خفته را بیدار می کند بر پردهٔ تخیل می کشاند و چون کلک سحّار صورت گری چیره دست بر آن رنگ ها می ریزد و گذشته را تجسم می بخشد گذشته ای که گاه عزیز می داریم و با نیکی از آن یاد می کنیم امید است شعر و آهنگ این برنامهٔ گلها چون رایحه ای دلاویز به مشام دل کسانی برسد که از دوران انقلاب مشروطیت خاطراتی عزیز دارند و نیز دل شما را لحظاتی معطوف به راد مردانی نماید که در میدان افتخار افتاده و برای ایران جان سپردند  
       
دکلمه: مولود عاطفی    
  سال گذشته در چهاردهم مرداد از ترانه ساز و آهنگ پرداز دورهٔ انقلاب مشروطیت ایران عارف یاد کردیم و از تاثیر کلام آمیخته به آهنگ های دلنشینش به اجمال گفتیم اگر در خاطر شنوندگان مانده باشد در وصف ترانه های دلدوزش گفتیم که خوش بر دل ها می نشست و نیک به شرائین می رسید تا با مشکین رایحه ای قطرات خون آنانی که شور وطن در سر و آتش عشق ایران در دل داشتند معطر سازد آنانکه سعادت درف آن دوران پر افتخار را داشته و خوشبختانه در قید حیاتند می دانند اثر کلام موزون و آمیخه به نواهای دل انگیزش در تهییج جوانان میهن پرست گاه بیش از سخنان ناطقین آزادی خواه بود خاصه به هنگامی که عارف با آوای گرم و تحریری گیرا می خواند.  
       
دکلمه: نورالدین ثابت ایمانی    
  از خون جوانان وطن لاله دمیده  
    عارف  
       
دکلمه:مولود عاطفی      
 
آری وقتی خاک وطن از خون دل هائی گلگون شود که برای ایران و تمامیت ایران عظمت ایران و اعتلای او در سینهٔ جوانان می طپد بایستی از آن خاک لاله روید آری لاله آن جام لعل گون همان گلی که در بهار می روید و در بهار دچار خزان می گردد این جوانان نیز در بهار عمر دچار خزان شدند تا نهال آزادی را با خون خود آبیاری کنند.
 
       
دکلمه: نورالدین ثابت ایمانی    
 

از دست عدو نالهٔ من از سر درد است

جان بازی عشاق نه چون بازی نرد است 

اندیشه هر آن کس کند از مرگ نه مرد است

مردی اگرت هست کنون وقت نبرد است

 
      عارف (غزل)
       
ترانه: الهه      
  از خون جوانان وطن لاله جانم لاله خدا لاله دمیده  
    در ماتم سرو قدشان سرو و جانم سرو و خدا سرو و خمیده  
       
  در سایهٔ گل بلبل از این غصه خزیده    
    گل نیز و چو من در غم چو من در غمشان جامه دریده  
       
 

چه کج رفتاری ای چرخ 

سر کین داری ای چرخ 

چه بد کرداری ای چرخ

نه دین داری نه آئین داری نه آئین داری ای چرخ

 
      عارف
       
دکلمه: مولود عاطفی      
  عارف چون تاثیر این تصنیف را بدید و دانست کلام آتشین پیچیده بدین آهنگ چون برقی لامع در دلهای حساس شعله افکنده به سرودن اشعار توأم با آهنگهای دیگر پرداخته می گفت  
       
       
دکلمه: نورالدین ثابت ایمانی      
  اگر من هیچ خدمتی به موسیقی و ادبیات ایران نکرده باشم وقتی تصنیف وطنی ساختم که ایرانی از هر ده هزار نفر یک نفرش می دانست وطن یعنی چه بقیه تصور می کردند وطن شهر یا دهی است که انسان در آنجا متولد شده  
       
       
دکلمه: مولود عاطفی      
  از جمله تصنیف های دیگر او که شهرتی بسزا یافت ترانه ای است نیز در مایهٔ دشتی و متضمن تعریض و کنایه ای به حجاب وی را عقیده بر این بود که معنای عفاف و حجاب در پیچه و نقاب نباشد و بانوان را نهضتی شاید که از بند روبند به در آیند  
       
دکلمه: شمسی فضل الهی      
 

همچو چشم مستت جهان خراب است

رخ مپوش کاین دور انتخاب است  

از چه روی رویِ تو در حجاب است

من تو را به خوبی نشانه کردم

 
      عارف
ترانه: عبدالوهاب شهیدی       
 

گریه را به مستی بهانه کردم  

آستین چو از چشم بر گرفتم 

همچو چشم مستت جهان خراب است 

رخ مپوش کاین دور انتخاب است   

دلا خموشی چرا چو خم نجوشی چرا 

تو پرده پوشی چرا تو پرده پوشی چرا   

شکوه ها زدست زمانه کردم

سیل خون به دامان جانم روانه کردم

از چه روی روی تو در حجاب است

من تو را بخوبی جانم نشانه کردم

برون شد از پرده راز جانم پرده راز خدا پرده راز

تو پرده پوشی چرا

 
      عارف
       
دکلمه: مولود عاطفی       
  تصنیف های عارف به طور کلی به دو دسته منقسم است تصنیف های عاشقانه و ترانه های میهنی و سیاسی ولی آنچه در هر دو قسمت علاوه بر حفظ خصائص موسیقی ایرانی و لطافت مشترک می توان شمرد پیروی از بحور عروضی است بدین سبب است که برخی را عقیده بر این است که وی بر خلاف امروز بَدوأ شعر میسروده و سپس آهنگی بر آن می ساخته و بعد به تصحیح و تغییراتی به منظور انطباق شعر و آهنگ از نظر پایه و ضرب می پرداخته و چه بسا این تصحیح و تنقیح هفته ها به طول می انجامید در بارهٔ تصانیف عاشقانه اش میتوان منصفانه گفت بسیار متنوع و از نظر مفهوم شعر و آهنگ بدون گزافه انعکاس طبیعی مکنونات دل عارف است دلی که مانند خودش آواره بود همچنان که خود منزل و مأوائی نداشت و هر چندی نزد یکی از دوستان مسکن می گزید که مقدمش را عزیز می داشت دلش نیز هر چند صباحی در گروی سیه چشمی قرار می گرفت و بی قرارش می نمود ظریفی در این باره می گفت عارف گوئی همیشه دل بر کف دارد و برای نثار به خوبرویان آماده است خود عارف هم بدین معنی اقرار دارد.  
       
  از کفم رها شد قرار دل   نیست در کفم اختیار دل  
      عارف
       
  یا چنانکه در تصنیفی دیگر که موافق نوشتهٔ استاد دکتر رضا زادهٔ شفق دومین ترانهٔ اوست چنین اعتراف نموده.  
       
ترانه: الهه       
 

نمی دانم چه در پیمانه کردی جانم  

تو لیلی وش مرا دیوانه کردی جانم   

چه شد اندر دل من جا گرفتی

نمی دانم چه در پیمانه کردی جانم

دیوانه کردی خدا خدا دیوانه کردی جانم

مکان در خانهٔ ویرانه کردی جانم

 
       
    ویرانه کردی خدا خدا ویرانه کردی جانم  
       
 

ای تو تمنای من  

ای تو تمنای من  

یار زیبای من 

یار زیبای من 

تویی لیلای من

 

 
       
  مرا مجنون صفت دیوانه کردی  جانم دیوانه کردی خدا خدا دیوانه کردی جانم  
      عارف
       
دکلمه: مولود عاطفی       
  عارف تصنیف های سیاسی متعدد دارد که بعض آن از نظر آهنگ سازی و تلفیق کلام بعد از شیدا بی مانند است از آن جمله است آهنگ های بیست و دومین او در مایهٔ دشتی و بیست و چهارمین در مایهٔ افشاری و نیز شانزدهمین که در مایهٔ شور است و در اسلانبول ساخته و آن به هنگامی بود که وی پس از نغض بی طرفی ایران در جنک جهانگیر اول و اشغال ایران از طرف متفقین به همراه عده ای از رجال به اسلانبول مهاجرت کرد این تصنیف را وقتی ساخت که از محاسب سلاطین آن زمان عثمانی و مطامع آنان نسبت به آذربایجان مطلع شده بود  
       
دکلمه: نورالدین ثابت ایمانی      
 

چه شور ها که من به پا  

در شکایت از جهان  

زشاهناز می کنم

به شاه باز می کنم

 
      عارف
ترانه: بنان       
 

چه شور ها که من بپا 

در شکایت از جهان  

جهان پر از غم دل از

زمن مپرس که چونی  

زاشک پرس که افشا 

نموده راز درونی  

اگر چه جان از این سفر  

بدر برم من  

زشاهناز میکنم

به شاه باز میکنم

زبان ساز میکنم میکنم

دلی نشسته بخونی

نموده رازدرونی نموده رازدرونی

نموده راز درونی

بدون درد سر اگر

بشه خبر برم من

 
       
    چه پرده های نیرنگ زشان ببارگاه شه  
       
  درم من حبیبم  زشان ببارگاه شه درم من  
       
دکلمه:مولود عاطفی       
  همچنانکه سال گذشته گفتیم هدف عارف بعد انقلاب و نیل به آزادی دو چیز بود یکی نهضت بانوان که به اختصار بدان اشارت رفت و دیگر گسترش فرهنگ شاید وی این دو را تنها داروی ماثر قاطع دفع مفاصد اجتماع می دانست و چنان فکر می کرد فکری که پس از نیم قرن تجربه ما را بدین نتیجه و عقیده رسانیده که رفع این مفاصد دفعتأ میسر نیست و تحصیب اخلاق هر جامعه ای بسته به تربیت افراد آن است که باید از دامان مادری تربیت یافته آغاز و در مدارس مجهز دنبال شود و سپس به کمک تفریحات سالم و آموزنده در سایهٔ عدالت یعنی تامین قضائی رو به کمال رود
این بود به اجمال وصفی از سه چهرهٔ شاعر و آهنگسازی که بنام ابوالقاسم عارف قزوینی در انقلاب مشروطیت ایران درخشید و به سال ۱۳۱۲ خورشیدی در همدان خاموش شد مزارش خوشبختانه امروزه در صحن آرامگاه با عظمت تاریخی دانشمند بزرگ ایران ابن سینا قرار دارد و از این مجاورت مورد احترام است
 
       
       
دکلمه: شمسی فضل الهی      
 

میانهٔ سر و همسر کسی که از سر خویش

تنم فدای سر دادگستری کز خون 

نداشت عارف جز این دو چیز و وقف تو کرد   

گذشت بگذرد از هر چه جز زکشور خویش

هزار نقش وطن کرد زیب پیکر خویش

مدام سینهٔ سوزان و ایدهٔ تر خویش

 
      عارف
       
       
       
       


Back to programme page