مرتضی محجوبی

مرتضی محجوبی (۱۳۴۴ ـ ۱۲۷۹ش) وی نوازندۀ پیانو، آهنگساز و یكی از مهم‌ترین هنرمندان برنامه‌های گل‌ها در سال‌های ۱۳۳۵-۱۳۴۴ش بود. او را یك هنرمند بسیار خلاق، پیانیست صاحب سبك فاخر در اجرای موسیقی كلاسیك ایرانی شناخته‌اند كه گذشته از نوازندگی، ساخته‌های ملودیك او جزو ماندگارترین آثار موسیقی كلاسیك صدسال اخیر ایران است. او در خانواده‌ای از اشراف متوسط تهران متولد شد و به تشویق مادرش ضمن تحصیل در مدرسه آلیانس به آموختن پیانو نزد محمود مفخم‌الممالك (وف ۱۳۱۳ ش) پرداخت و ردیف‌ها را نیز نزد استادان بزرگی هم‌چون حسین‌خان اسماعیل‌زاده، حسین هنگ‌آفرین و حاجی‌خان ضرب‌گیر آموخت و از هنر درویش‌خان و طاهرزاده نیز استفاده كرد. در ده سالگی همراه عارف قزوینی، تصنیف ساز و شاعر و خوانندۀ بزرگ عصر انقلاب مشروطیت، كنسرت داد و از نوجوانی تا آخر عمر، معلم پیانو در خانواده‌های اشراف دورۀ قاجار و دورۀ پهلوی بود. با ضبط اولین صفحه‌هایش، به تنهایی و همراه با صبا، بدیع‌زاده، برادران نی‌داود، قمر و ادیب خوانساری، شهرت فراوان یافت. او از اولین نوازندگانی بود كه از ابتدای تأسیس رادیو تهران، با آن همكاری كرد و در سال‌های ۱۳۳۵-۱۳۴۴ش، هنگامی كه برنامۀ گل‌ها در رادیو راه افتاد، از چهره‌های اصلی و تأثیرگذار در برنامه‌های گل‌ها شناخته شد. مرتضی محجوبی نیز مثل بسیاری از هنرمندان اصیل و استاد در موسیقی كلاسیك ایرانی، به‌خاطر وضعیت نامساعد اجتماع بعد از جنگ جهانی دوم، انزوا گرفته بود و فعالیتی نداشت. برنامۀ گل‌ها، جایگاهی برای معرفی هنر عالی او به مردم ایران بود. محجوبی در مدت ۹ سال حضور در برنامۀ گل‌ها و ضبط تعداد زیادی برنامه در گل‌های جاویدان، رنگارنگ، برگ سبز  و یک شاخه گل آثار درخشانی ضبط كرد كه نبوغ هنری عالی او را معرفی می‌كند. او در این برنامه‌ها، گاه به تنهایی، گاه با اركستر و گاه همراه با ساز و آواز، پیانو نواخته و گاه ساخته‌های ملودیک خود را به تنهایی و با اركستر اجرا كرده است. نوازندگی او با الهام از روش اجرای تار و سه‌تار و سنتور و استفاده از امكانات تكنیكی پیانو، صدایی را از این ساز استخراج کرد كه تا به حال شنیده نشده بود و بعد از او نیز در آن سطح از سلیقه و خلاقیت، شنیده نشده است. آهنگ‌هایش، از جمله «كاروان»، «من از روز ازل» و «نوای نی»، گاه با اركسترهای تك‌صدا و گاه با تنظیم استادانۀ روح‌الله خالقی و صدای غلامحسین بنان و حسین قوامی (خوانندگان مورد علاقۀ محجوبی) اجرا شده است. رهی معیری و نواب صفا نیز شاعران مورد علاقۀ او بودند و بعد از آن، مرضیه و پوران برای اجرای آن ساخته‌ها مورد توجه او قرار گرفتند. آثار مرتضی محجوبی در برنامۀ گل‌ها، حجم قابل توجهی را تشكیل می‌دهد. تأثیر لحن و سلیقۀ نوازندگی او در اجراهای رضا ورزنده، فضل‌ا‌لله توكل و حتی حسن كسایی مشهود است و علی تجویدی بیشترین تأثیر را از روش آهنگسازی او گرفته است. او بعد از ابوالحسن صبا، اولین هنرمندی بود كه در برنامۀ گلها به مناسبت درگذشت او، برنامه‌ای ویژه اجرا شد. مجموعه آثار او به كوشش شاگرد محبوبش، فخری ملك‌پور به نام «مشق استاد» (تهران، اندیشه، ۱۳۸۴ش) منتشر شده است. او از ستون‌های اصلی برنامۀ گل‌ها در دورۀ طلایی آن بود. از آثارش می‌توان به صفحۀ گرامافون «پیانو مرتضی محجوبی»، تهران، آهنگ روز، ۱۳۴۹ش اشاره کرد.