ذوالریاستین

ذوالریاستین، حاج میرزاعبدالحسین (مونس‌علی شاه)، فرزند علی وفاعلیشاه (۱۲۵۲- ۱۳۳۲ ش) صوفی، روزنامه‌ نگار و شاعر، ملقب به «مونس‌علی شاه» و متخلص به «مونس بن علی ذوالریاستین» وفاعلیشاه بن آقا محمد منورعلیشاه، پیشوای فرقه‌ای از سلسلۀ نعمت‌اللهیه در شیراز به دنیا آمد. مونس‌علیشاه در ۷ سالگی به مدرسه رفت و در ۹ سالگی نزد سیّدمحمد نبی کرمانی به تحصیل پرداخت. فارسی، عربی، صرف، نحو، فقه و اصول را از وی فرا گرفت و بیان و منطق را از حکیم نصرالله در مدرسۀ منصوریه، حکمت، ریاضی و بخشی از هیئت، حساب، فیزیک، شیمی و جبر را نزد میرزاعبدالله رحمت نوادۀ وصال و حکمت الهی را از میرزاآقای جهرمی و محمدهادی شاگرد حکیم مزبور و شرح فصوص‌الحکم و ... را از حسین سبزواری شاگرد حاج‌ملاهادی سبزواری و شیخ‌المحققین اصطهباناتی و مکاسب، طهارت و ریاضی را از شیخ‌محمدباقر اصطهباناتی و حاج‌میرزاعبدالباقی و علم تجوید را از شیخ‌عبدالنبی شیرازی و علم تفسیر، لمعه و بیشتر تعلیمات دینی را نزد علی وفاعلیشاه و شیخ‌جعفر محلاتی آموخت. مدتی نزد پدر به مجاهده و سیر و سلوک پرداخت. او در ابتدای نهضت مشروطه به تأسیس «انجمن‌های اسلامی» و «انصار» پرداخت و سپس به تأسیس «مدرسۀ مسعودیه» (۱۳۲۵ ق) و ایجاد «مطبعۀ پارس» و انتشار روزنامۀ ‌احیا (۱۳۳۰ ق) اقدام کرد. ذوالریاستین پس از مرگ سیّداسماعیل اجاق صادق‌علیشاه کرمانشاهی که جانشین پدرش بود به پیشوایی سلسله رسید. سلسلۀ طریقت او از این قرار است: ۱. سیّداسماعیل اجاق صادق‌علیشاه؛ ۲. حاج علی‌آقا ذوالریاستین وفاعلیشاه؛ ۳. حاج‌آقامحمد منورعلیشاه؛ ۴. حاج‌زین‌العابدین رحمت‌علیشاه؛ ۵. حاج‌زین‌العابدین شیروانی مست‌علیشاه؛ ۶. حاج‌محمدجعفر همدانی مجذوب‌علیشاه؛ ۷. حسین‌علیشاه اصفهانی؛ ۸. نورعلیشاه اصفهانی؛ ۹. معصوم‌علیشاه. وی در ۱۳۱۷ ق همراه پدر و بار دیگر به سال ۱۳۴۰ ق به تنهایی به مکه رفت و از ۱۳۰۸ ش در تهران ساکن شد. از آثارش می‌توان مونس السالکین؛ دلیل السالکین؛ برهان السالکین؛ جبر و تفویض؛ کشفیه؛ نجات از شبهات؛ حواشی بر مثنوی ملای رومی؛ رسالۀ ادریسیه؛ تاریخ حب‌ الوطن (منظومه در ۳ جلد)؛ رسالۀ روحیه؛ رسالۀ طول عمر؛ انیس‌المهاجرین و مونس‌المهاجرین، دیوان مونس (در ۲ جلد) را نام برد. آرامگاهش در خانقاه نعمت‌اللهیه در کرمانشاه قرار دارد.

اثرآفرینان (۳ /۶۳)؛ دانشمندان و سخن‌سرایان فارس (۵ /۵۷۴- ۵۸۰).